Werkwijze voor onderzoek met hersenweefsel

Op deze pagina’s vindt u beknopte informatie over de uitgifte van hersenweefsel voor onderzoek. Op www.brainbank.nl staat uitgebreide informatie voor onderzoekers.

De Nederlandse Hersenbank beheert een uitgebreide collectie hersenweefsel van verschillende neurologische en psychiatrische aandoeningen dat wordt uitgegeven voor wetenschappelijk onderzoek. Er staan op het moment ca. 5000 donoren geregistreerd bij de NHB. Sinds 1985 zijn er meer dan 4000 obducties uitgevoerd. Doordat de tijd tussen overlijden en obductie gemiddeld slechts 6 uur bedraagt, is het weefsel zeer geschikt voor immunohistochemische kleuringen en RNA-, DNA-, suiker-, vet- en eiwitanalyses.

Aanvraagprocedure

Onderzoekers kunnen bij de NHB weefsel aanvragen door het indienen van een aanvraagformulier. De NHB werkt op basis van open access: elke onderzoeker verbonden aan een universiteit, ander onderzoeksinstituut of farmaceutisch bedrijf, waar ook ter wereld, kan hersenweefsel aanvragen. Iedere aanvraag wordt door de toetsingscommissie beoordeeld op basis van wetenschappelijke kwaliteit van het project en beschikbaarheid van het gevraagde weefsel.

Voor het aanvraagformulier en uitgebreide informatie kunt u terecht op de pagina's over beschikbaarheid en de procedure voor het aanvragen van hersenweefsel op onze Engelstalige website. Ook kunt u onze informatiefolder voor onderzoekers downloaden. Voor aanvullende informatie kunt u contact opnemen via [email protected].

Vergoeding

De kosten van het verkrijgen, karakteriseren, beheren en uitgeven van het weefsel zijn zeer hoog. De NHB is een organisatie zonder winstoogmerk en is voor een groot deel afhankelijk van subsidies en particuliere donaties. Daarom vraagt de NHB aan de onderzoekers een financiële vergoeding ter compensatie van deze kosten. De vergoeding is dus niet bedoeld als 'aankoopprijs' voor het hersenweefsel zelf.

Beschikbaar hersenweefsel

De NHB heeft voor alle belangrijke ziektebeelden en voor controledonoren uitsnijprotocollen ontwikkeld, gebaseerd op het neuropathologische profiel en de wensen van de onderzoekers. 

Tijdens een obductie worden ongeveer 90 verschillende hersengebieden uitgenomen en afhankelijk van het ziektebeeld en de verzoeken van de aanvrager ingevroren, gefixeerd in formaline, verwerkt in paraffineblokjes of in kweekmedium opgeslagen.

Voor de neuropathologische diagnostiek worden ongeveer achttien hersengebieden uitgeprepareerd die na een maand fixatie in gebufferde formaline worden ingebed in paraffine. Aan de hand van de coupes die hiervan worden gemaakt (Bodian, methenamine-zilver, HE en Congo-kleuring, en diverse immunohistochemische kleuringen), wordt een uitgebreide neuropathologische diagnose gesteld die samen met een geanonimiseerde samenvatting van de klinische gegevens aan de onderzoeker wordt gestuurd.

Standaard beschikbaar hersenmateriaal

De onderstaande lijst geeft een overzicht van het weefsel dat bij de NHB kan worden aangevraagd. Het weefsel wordt op verzoek gematched op ante-mortem factoren (leeftijd, geslacht, tijdstip en seizoen van overlijden, “agonal state”, pH) en post-mortem factoren (post-mortem delay, invries- of fixatieprocedure, tijdsduur opslag).

Het is in veel gevallen mogelijk om weefsel dat niet voorradig is op te nemen in de uitsnijprotocollen. Voor meer informatie hierover kunt u contact met ons opnemen ([email protected]).

• Cortex (frontaal, temporaal, parietaal, occipitaal)
• Hypothalamus
• Hippocampus
• Cerebellum
• Locus coeruleus
• Substantia nigra
• Medulla oblongata
• Striatum
• Ruggenmerg
• Spinale ganglia
• Bulbus olfactorius
• Normaal lijkende witte stof
• MS-laesies (actief of inactief)
• MS-laesies, uitgesneden met behulp van MRI-scan
• Hersenvloeistof (CSF)
• Plasma
• DNA

Uitname van MS-laesies

Bij de klinische diagnose multiple sclerose (MS) wordt onder andere uitgesneden op MRI-geleide. Van een deel van de MS-laesies wordt de helft direct ingevroren met behulp van vloeibare stikstof en de andere helft wordt gefixeerd in formaline (“mirror blocks”). Andere macroscopisch zichtbare MS-laesies worden in hun geheel ingevroren.

Ogen voor de Nederlandse Hersenbank

Omdat de ogen een onderdeel zijn van het brein, verzamelen we ook ogen voor onderzoeksdoeleinden. De ogen worden gebruikt om wetenschappelijk onderzoek uit te voeren naar (erfelijke) oogziekten of om overeenkomsten te bestuderen tussen oogweefsel en hersenweefsel.

Gedurende de laatste 10 jaar heeft de afdeling Ophtalmogenetica van het Nederlands Herseninstituut en de afdeling Ophtalmologie van het Academisch Medisch Centrum (AMC) postmortem ogen verzameld voor het uitvoeren van onderzoek naar (hoofdzakelijk) oogziekten zoals leeftijdsgerelateerde maculadegeneratie. Het verzamelen van de ogen was gedurende deze periode alleen mogelijk binnen de omgeving van Amsterdam.

De laatste drie jaar heeft de afdeling Ophthalmogenetica van het Nederlands Herseninstituut nauw samengewerkt met de NHB. Via het donorprogramma van de NHB kunnen mensen uit heel Nederland zich registreren bij de NHB. De NHB heeft op het Toestemmingsformulier Nederlandse Hersenbank optioneel als keuze ooguitname toegevoegd. Hierdoor is het mogelijk om oogdonatie vanuit heel Nederland te ontvangen. De procedures voor en na het overlijden van een oogdonor zijn hetzelfde als bij de NHB. Zodra de ogen zijn ontvangen worden zij in twee stukken gesneden volgens de gestandaardiseerde protocollen. Daarna wordt de binnenkant van het oog gefotografeerd vanuit verschillende hoeken. Eén deel van het oog wordt direct gebruikt (physiologische experimenten), of wordt diepgevroren voor (toekomstige) moleculaire onderzoeken, terwijl het andere deel van het oog gefixeerd wordt voor (toekomstige) microscopische onderzoeken. Het oogweefsel wordt uitgegeven volgens de door de NHB gehanteerde procedures bij het uitgeven van postmortem hersenweefsel.